Tháng tư nắng tỏa khắp muôn nơi, nắng luồn lách khắp các ngõ nhỏ, tỏa lên cành cây ngọn cỏ, nắng làm lòng ai ấm áp.
Tháng tư về, những cây xoan trong vườn đã kịp trổ bông. Những nụ xoan bé ti ti kết từng chùm trắng tím khiến lòng ai bâng khuâng nhớ mãi.
Nhớ thuở bé con, cùng lũ bạn trốn học chơi trò đuổi bắt, trốn tìm, những cây xoan là nơi lí tưởng lũ con trai trèo lên nấp. Tụi con gái cũng đua nhau trèo lên để khi về nhà bị bố mẹ la mắng vì áo dính đầy nhựa xoan. Cái thuở thơ ngây, hồn nhiên ấy chẳng thể nào quên trong kí ức mỗi đứa trẻ, khi lớn lên thì đó là những câu chuyện dài bất tận.
Kỉ niệm về Xoan nhiều lắm, quả xoan chúng tôi nhặt chơi trò bắn bi, lá xoan lấy cho mẹ lót ổ gà để tránh những con mò. Những cây xoan cao to còn dùng để làm kèo, làm cột cất nhà mới. Đặc biệt là than gỗ xoan, chúng tôi tích lại, giã nhỏ mịn, bọc vào giấy để đêm rằm trung thu mang ra đốt, tung lên trời đêm như những chùm pháo hoa lấp lánh mang theo nhiều mong ước.
Những cây xoan thường khiêm nhường, chỉ mọc ở góc vườn, tường rào hay trước ngõ. Đông đến, cành cây khẳng khiu, trơ trụi lá, có lẽ vì thế mà người dân xứ Huế lại gọi xoan là Sầu đông. Khi xuân đến, xoan âm thầm đâm chồi thay lá và trổ hoa mỗi độ sang mùa và chờ khi không ai để ý, xoan vươn mình thẳng thắn, cành lá sum suê hiên ngang vươn lên trời. Đó là lúc xoan để lại nhiều ấn tượng trong tôi. Những bông hoa tim tím, nhỏ xíu xen giữa những tán lá xanh tạo nên vẻ đẹp yên bình cho làng quê vốn đã bình yên.
Sau những ngày đông lạnh giá, chờ khi những giọt mưa xuân phơi phới bay thì những bông hoa mang màu tím nhung nhớ nở bung. Hương hoa xoan không ngan ngát như sen, như hồng mà nó thoảng bay trong gió, luồn vào từng ngõ nhỏ, vương trên làn tóc thiếu nữ xõa ngang vai. Chỉ riêng cái tên “hoa xoan” thôi đã làm đầu đề cho bao bài thơ nói về loài hoa làm nên vẻ đẹp trữ tình của làng quê yên ả, thanh bình ấy.
Những chùm hoa đung đưa theo gió, mỗi khi có cơn gió mạnh, những cánh hoa bé xinh bay theo gió, rải một thảm màu tím trắng khắp vườn. Ngàn cánh tím thả hương lên bầu trời, ngàn cánh tím rụng rơi, ngan ngát trên mặt đất lại đưa tôi về với trò đếm sao cùng hoa xoan. Bông hoa nhỏ xinh mà làm ta xao xuyến đến lạ. Nó làm ta nôn nao, nhung nhớ đến nao lòng, có lẽ bởi:
“Ngày ấy tình yêu còn rất trẻ
Anh vịn cành, em nhặt tím hoa xoan
Chẳng biết say mê, chẳng biết lỡ làng
Đầy ắp lối đi về hò hẹn…”
(Ngày ấy hoa xoan- Bùi Kim Anh)
Những bông hoa nhỏ xíu như những hạt kim tuyến ai đó tung lên trời kết thành chùm xoan mang màu tím nhung nhớ làm ai đó bổi hồi, bồi hồi nhớ cái thuở mười tám đôi mươi với mối tình đầu e ấp. Buổi hò hẹn đầu tiên bên gốc xoan đầu ngõ, anh nhẹ nhàng nhặt cánh hoa xoan rụng rơi trên mái tóc, đó cũng là cái cớ để vuốt tóc em. Bên gốc xoan ấy, lời hò hẹn đã trao, mối tình đầu đẹp như mơ nhưng rồi lại lỡ hẹn bởi tháng năm, bởi ai đó đã quên màu xoan tím…
“Tháng tư rồi em có nhớ anh không
Hoa xoan tím bâng khuâng trời cũng tím
Mưa bụi vương để măt nhìn ngọt lịm
Rét nàng Bân thương quá, khúc giao mùa”
(Hoa Xoan- Khải Nguyên)
Trong quá trình đô thị hóa, cây xoan không còn chỗ đứng như ngày xưa nữa. Lối trồng xoan trước kia giờ là đường bê tông hóa, rất khó để gặp lại bóng xoan xưa. Trên đường về thăm quê, tôi gặp lại những chùm hoa xoan tím. Trong làn mưa bụi như sương khói của mùa xuân, hoa xoan nhỏ li ti kết lại từng chùm như những vầng mây bồng bềnh lững lờ trôi giữa trời. Bất giác trong tôi lại nhớ câu thơ của nhà thơ Nguyễn Bính:
“Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay
Hoa xoan lớp lớp rụng rơi đầy
Hội chèo làng Đặng đi ngang ngõ
Mẹ bảo thôn Đoài hát tối nay…”
Trong tôi, những kí ức, hình ảnh về Xoan vẫn còn nguyên vẹn. Có chăng nó ngủ yên một lúc nào đó để mỗi độ tháng tư về nó lại âm ỉ, nao nao…
Lê Hà
